W dniu 16 grudnia 2024 roku w Akademii Nauk Stosowanych Gospodarki Krajowej odbył się wykład mgr Przemysława Zawadzkiego „Przegrane zwycięstwo – rzecz o powstaniu listopadowym w kolejną rocznicę wybuchu”.
        Na wstępie nasz Gość przedstawił nam otoczenie rynkowe  w Królestwie Polskim przed rokiem 1830 oraz rosnące niezadowolenie ludności  z sytuacji społeczno-poltycznej kraju. Główne przyczyny, które doprowadziły do wybuchu Powstania Listopadowego to między innymi łamanie konstytucji przez cara Aleksandra I, a później Mikołaja I, wprowadzenie cenzury, zakaz zgromadzeń i jawnych obrad Sejmu.
        Sygnałem do wybuchu powstania miał być pożar browaru na Solcu w dniu 29 listopada ok. godz. 18.00.
W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku grupa podchorążych pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego uderzyła na Belweder w celu aresztowania bądź pojmania wielkiego księcia Konstantego. Jednak próba ta się nie powiodła. Wyżsi oficerowie nie chcieli przystąpić do powstania, które ich zdaniem nie miało szans powodzenia. Powstanie poparły niższe warstwy społeczne mieszkańców Warszawy. Po nieudanych próbach rozbrojenia powstańców, nastąpiła eskalacja ruchu powstańczego. Na początku grudnia 1830 r. powstał Rząd Tymczasowy, który powierzył funkcję dyktatora gen. Józefowi Chłopickiemu. Rząd wysłał delegację do cara Mikołaja I, na czele której stanął książę Ksawery Drucki – Lubecki. Car zażądał bezwarunkowej kapitulacji. W dniu 25 stycznia 1831 roku Sejm uznał powstanie za narodowe i podjął uchwałę o detronizacji Mikołaja I, co było równoznaczne z zerwaniem unii personalnej i aktem niepodległości Królestwa. Powstanie przekształciło się w wojnę polsko – rosyjską. W dniu 5 lutego 1831 roku armia rosyjska wkroczyła w granice Królestwa i 7 lutego doszło do pierwszych starć zbrojnych w Siedlcach i Węgrowie. W bitwie pod Stoczkiem 14 lutego i pod Wawrem 19 lutego, oddziały polskie pokonały rosyjską dywizję maszerującą na Warszawę. W dniach 24-25 lutego doszło do największej z bitew Powstania Listopadowego, bitwy pod Grochowem, w której dowodził gen. Chłopicki. Obie armie poniosły straty. Ostatecznie nie przyniosła ona jasnego rozstrzygnięcia poza sukcesem strategicznym – Warszawa została obroniona. Bitwy pod Wawrem (31 marca), Dębem Wielkim (31 marca) i pod Iganiami (10 kwietnia), to wielkie zwycięstwa Polaków pod dowództwem generała Ignacego Prądzyńskiego, które były częścią ofensywy, mającej za zadanie zapewnić Powstańcom inicjatywę w walkach oraz ich przeniesienie na tereny ziem zabranych. W dniu 26 maja stoczono bitwę pod Ostrołęką. Gen. Skrzynecki po raz kolejny zwlekał z atakiem na dziesiątkowane przez cholerę wojska rosyjskie. Nieudolność polskich dowódców doprowadziła do klęski wojsk polskich w bitwie pod Ostrołęką, która stała się momentem zwrotnym powstania, początkiem jego końca. Załamało się morale polskich żołnierzy.
        W dniu 15 sierpnia podjęto próbę dokonania zamachu stanu. Tłum warszawski zamordował więzionych na Zamku Królewskim zdrajców. W celu opanowania chaosu, na czele rządu stanął kolejny z niemal dyktatorską władzą generał Jan Krukowiecki.
        W dniu 6 września wojska rosyjskie pod dowództwem feldmarszałka Iwana Paskiewicza, po okrążeniu Warszawy od strony wschodniej, dalekim marszem przez mosty pod Włocławkiem zaatakowały miasto od zachodu. Po trzydniowym oblężeniu i utracie Woli, gdzie podczas rosyjskiego szturmu zginął gen. Józef Sowiński, dowództwo powstania, nie widząc możliwości dalszej obrony stolicy, poddało ją.
        Kilka tygodni później nastąpił rozpad sejmu, Rządu Narodowego i wojska, którego znaczna część (32 tys.) w dniu 5 października 1831, w okolicach Brodnicy pod wsią Jastrzębie przekroczyła granicę z Prusami, gdzie zostali internowani.
        W dniu 9 października skapitulowała twierdza Modlin, a 21 października twierdza Zamość. Był to koniec powstania listopadowego.
        Do upadku powstania i przegrania wojny w dużym stopniu przyczynili się niewierzący w możliwość zwycięstwa przywódcy polityczni oraz generałowie. Część oficerów dążyła do porozumienia z carem i opóźniała działania militarne. Polacy nie potrafili dowodzić wielkimi grupami wojsk Armia polska oddała inicjatywę armii rosyjskiej. Przewaga militarna Rosjan (przeciwko 50 tys. armii polskiej skierowano siły liczące 130 tys.). Powstania nie poparły wszystkie warstwy społeczeństwa.
        Skutkiem klęski Powstania Listopadowego było m.in. znaczne ograniczenia autonomii Królestwa Polskiego, zlikwidowano konstytucję z1815 roku, armia polska została wcielona do rosyjskiej, zniesiono polski sejm i samorządy. Skonfiskowano 3 tys. majątków należących do powstańców, a 50 tys. rodzin przesiedlono w głąb Rosji.
        Powstanie Listopadowe było największym zrywem wolnościowym Polaków w czasie zaborów.
„Nie nie mogliśmy, ale nie umieliśmy'' – zakończył swój wykład mgr Przemysław Zawadzki cytując powstańca Maurycego Mochnackiego oceniającego szanse na zwycięstwo powstania listopadowego.
       
        Wykład ten wchodzi w skład zadania publicznego ,,Edukacja kulturalna dorosłych” dofinansowanego przez Prezydenta Miasta Kutno.

Tekst: Teresa Gruszczyńska
Zdjęcia: Stefania Szadkowska